منظور از سبب و اسباب در قرآن مجید چیست؟

 موضوع: بررسی ترجمه آیه 15 سوره حج(سوره22)در ارتباط با فهم لغت بسبب و فهم کلی کلمه سبب در قرآن.  

  

مقدمه: 

هدف از طرح این موضوع تداوم بحث پیرامون امکان حضور تمدنهای پیشرفته بشری در گذشته و دستیابی به این فراز در تمدن فعلی در خصوص سفاین فضائی و حرکت آنها در کره زمین از شرق عالم به غرب و بالعکس و نیز صعود به خارج از جو زمین و حرکت در حوضه منظومه شمسی بین سیارات می باشد. 

در ادامه به این مهم خواهیم پرداخت که باری تعالی از این تذکر، جهت توجه عقول به عظمت خلقت در سیاره زمین، بطور اخص و در سیارات، بطور اعم پرداخته است. 

 (سوره ۲۲: الحج - آیه : 15 - جزء ۱۷ )

مَن کَانَ یَظُنُّ أَن لَّن یَنصُرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ فَلْیَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاء ثُمَّ لِیَقْطَعْ فَلْیَنظُرْ هَلْ یُذْهِبَنَّ کَیْدُهُ مَا یَغِیظُ    

ترجمه های مورد تحقیق از آیه فوق:  

فولادوند: هر که مى‏پندارد که خدا [پیامبرش] را در دنیا و آخرت هرگز یارى نخواهد کرد [بگو] تا طنابى به سوى سقف کشد [و خود را حلق‏آویز کند] سپس [آن را] ببر د آنگاه بنگرد که آیا نیرنگش چیزى را که مایه خشم او شده از میان خواهد برد

مکارم: هر کس گمان می‏کند که خدا پیامبرش را در دنیا و آخرت یاری نخواهد کرد (و از این نظر عصبانی است هر کاری از دستش ساخته است بکند) ریسمانی به سقف خانه خود بیاویزد و خود را از آن آویزان نماید و نفس خود را قطع کند! (و تا لب پرتگاه مرگ پیش رود) ببیند آیا این کار خشم او را فرو می‏نشاند؟!

خرمشاهی: هرکس گمان مى‏برد که خداوند هرگز او [پیامبر] را در دنیا و آخرت یارى نمى‏کند، ریسمانى به سقف خانه‏[اش‏] ببندد [و به گردن اندازد] سپس [آن یا نفس خود را] ببرد و بنگرد آیا این تدبیر او مایه خشمش را از بین مى‏برد؟

آیات قبل و بعد:  

 (سوره ۲۲: الحج - آیه : 14 - جزء ۱۷ )

 إِنَّ اللَّهَ یُدْخِلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یُرِیدُ.

خداوند کسانی را که ایمان آورده‏اند و عمل صالح انجام داده‏اند در باغهائی از بهشت وارد می‏کند که نهرها زیر درختانش جاری است (آری) خدا هر چه را اراده کند انجام می‏دهد. 

(سوره ۲۲: الحج - آیه : 16 - جزء ۱۷ ) 

وَکَذَلِکَ أَنزَلْنَاهُ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَأَنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَن یُرِیدُ. 

اینگونه ما قرآن را به صورت آیات روشن نازل کردیم و خداوند هر کس را بخواهد هدایت می‏کند. 

تکرار سبب و اسباب در آیات قرآن  

بسبب 1بار  

اسباب 1بار 

الاسباب 3بار    

سببا 4 بار 

بسبب:

 سوره: 22 , آیه: 15

مَن کَانَ یَظُنُّ أَن لَّن یَنصُرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ فَلْیَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاء ثُمَّ لِیَقْطَعْ فَلْیَنظُرْ هَلْ یُذْهِبَنَّ کَیْدُهُ مَا یَغِیظُ  اسباب: سوره: 40 , آیه: 37 أَسْبَابَ السَّمَاوَاتِ فَأَطَّلِعَ إِلَى إِلَهِ مُوسَى وَإِنِّی لَأَظُنُّهُ کَاذِبًا وَکَذَلِکَ زُیِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ وَصُدَّ عَنِ السَّبِیلِ وَمَا کَیْدُ فِرْعَوْنَ إِلَّا فِی تَبَابٍ   الاسباب:

سوره: 38 , آیه: 10 أَمْ لَهُم مُّلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا فَلْیَرْتَقُوا فِی الْأَسْبَابِ    سوره: 40 , آیه: 36 وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا هَامَانُ ابْنِ لِی صَرْحًا لَّعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبَابَ

سوره: 2 , آیه: 166   

إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُواْ مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأَسْبَابُ

سببا: سوره: 18 , آیه: 84 إِنَّا مَکَّنَّا لَهُ فِی الْأَرْضِ وَآتَیْنَاهُ مِن کُلِّ شَیْءٍ سَبَبًا

سوره: 18 , آیه: 85 فَأَتْبَعَ سَبَبًا سوره: 18 , آیه: 89 ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا

سوره: 18 , آیه: 92

ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَبًا

معنای لغوی سبب در لغت نامه دهخدا و فرهنگ معین: 

سبب در لغتنامه دهخدا:  

آوا :	س َ ب َ
نوع لغت :	ع اِ

شرح : رسن و هرچه بدان بدیگری پیوسته شود.  

(اصطلاح فلسفه ): هر چه لابدفیه باشد در وجود چیزی اعم از این که داخل در حقیقت آن باشد و آن ماده و صورت است یا خارج از حقیقت باشد و آن فاعل و غایت است . رجوع به کشاف اصطلاحات الفنون شود. در اصطلاح حکما چیزی را گویند که موجود باشد فی نفسه و حاصل شوداز آن وجود دیگری یعنی چیزی که وسیله حصول چیزی باشد. (آنندراج ). رجوع به علت شود. 

سبب در لغت نامه معین: 

شرح : 1 ـ علت . 2 ـ نسبتِ خویشاوندی . 3 ـ وسیله . 4 ـ طریق . 5 ـ در عروض نوعی هجای بلند یا دو هجای کوتاه پیاپی . 6 ـ طناب ، ریسمان .  

سایر لغتنامه ها:  

شرح : ( اسم ) 1 - دست آویز -علت- وسیله . 2 - علاقه خویشاوندی قرابت . 3 - افزار آلت .   

باتوجه  به معانی مختلف موجود، چرا در هر سه ترجمه آیه ، احتمال دیگر معانی در نظر گرفته نشده است؟

متاسفانه هر سه ترجمه (سوره ۲۲: الحج - آیه : 15 - جزء ۱۷ )که در بالا نقل شد، مورد پذیرش عقل و منطق نیست! چرا که روح کلی آیه جهت فهم حقیقت دین، قصد رساندن مطلبی دیگر را در خود پرورانده است و نه پیشنهاد به خودکشی را !!  که حالا پس از حلق آویز شدن بتواند طناب را ببرد و یا خیر!

مَن کَانَ یَظُنُّ أَن لَّن یَنصُرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ فَلْیَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاء ثُمَّ لِیَقْطَعْ فَلْیَنظُرْ هَلْ یُذْهِبَنَّ کَیْدُهُ مَا یَغِیظُ 

با نگاه به کلمه سبب در متن کلی قرآن و تکرار آن ، امر دیگری به ذهن متبادر می گردد:  

فَلْیَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَى السَّمَاء ، فَلْیَرْتَقُوا فِی الْأَسْبَابِ ، أَسْبَابَ السَّمَاوَاتِ فَأَطَّلِعَ ، لَّعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبَابَ ، مِن کُلِّ شَیْءٍ سَبَبًا ،فَأَتْبَعَ سَبَبًا. 

تمامی کد کلمه های فوق که با کد کلمه های  إِلَى السَّمَاء - السَّمَاوَاتِ - مُّلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ در 9 تکرار آمیخته شده است، به موضوع مهمی اشاره دارد، اشاره به همان چیزی که ابراهیم، به اذن اله از آن مطلع شد:  

 سوره: 6 , آیه: 75

وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ  

 و این گونه ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم نمایاندیم تا از جمله یقین‏کنندگان باشد.  

 

 بله دیدن آیات الهی و کرات سماوی و نظاره زمین از ورای جو هر متخاصم و مظنون به اسلام را سر عقل خواهد آورد. 

با سفینه و یا هر اسبابی بالا روید و سپس در ورای جو زمین و یا سیارات دیگر از حرکت بایستید و عظمت آن سیاره را بنگرید که مخلوقی از بینهایت مخلوقات الهی است. 

آیا تلاش شما در مکر و خشم از اسلام و دین حق فرو نمی نشیند؟  

 سوره: 7 , آیه: 185

أَوَلَمْ یَنظُرُواْ فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللّهُ مِن شَیْءٍ وَأَنْ عَسَى أَن یَکُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَهُ یُؤْمِنُونَ 

آیا در ملکوت آسمانها و زمین و هر چیزى که خدا آفریده است ننگریسته‏اند و اینکه شاید هنگام مرگشان نزدیک شده باشد پس به کدام سخن بعد از قرآن ایمان مى‏آورند. 

آیه بعدی سوره فوق/186: مَن یُضْلِلِ اللّهُ فَلاَ هَادِیَ لَهُ وَیَذَرُهُمْ فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ  ، چقدر شباهت دارد به آیه بعدی موضوع مورد بحث، گوئی دو روی یک سکه اند!

(سوره ۲۲: الحج - آیه : 16 - جزء ۱۷ ) 

وَکَذَلِکَ أَنزَلْنَاهُ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَأَنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَن یُرِیدُ.

این در هم تنیدگی آیات الهی و عدم وجود اختلاف در آن ، اعجازی عظیم را نمایانگر است که در کلام بشری ردی از آن نیست. 

اشاره به کلمات آسمان، آسمانها و زمین، استفاده از وسیله جهت ارتقاء به گرده زمین(ماورای جو)،در قرآن جهت فهم و درک عظمت ملک الهی و ملکوت آسمان و زمین است و نه ریسمان و آسمان بهم بافتن جهت خودکشی!

آیا می توان پذیرفت که صاحبان اهرام مصر(فرعونیان) اسبابی را جهت خروج از جو زمین اختراع کرده بودند؟ و با تکنولوژی پیشرفته خود، جاهلانه به دنبال کشف حقیقت کلمات موسی و یافتن اله نادیدنی مجادله می کردند: 

 سوره: 40 , آیه: 36

وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا هَامَانُ ابْنِ لِی صَرْحًا لَّعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبَابَ  

سوره: 28 , آیه: 38

وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا أَیُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرِی فَأَوْقِدْ لِی یَا هَامَانُ عَلَى الطِّینِ فَاجْعَل لِّی صَرْحًا لَّعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَى إِلَهِ مُوسَى وَإِنِّی لَأَظُنُّهُ مِنَ الْکَاذِبِینَ  

و فرعون گفت اى بزرگان قوم من جز خویشتن براى شما خدایى نمى‏شناسم پس اى هامان برایم بر گل آتش بیفروز و برجى [بلند] براى من بساز شاید به [حال] خداى موسى اطلاع یابم و من جدا او را از دروغگویان مى‏پندارم . 

آیا ترجمه نارسا فوق حاکی از آماده سازی سفینه ای جهت پرتاب به فضا و رصد می باشد؟ 

آیا امروزه می توانیم کد کلمه های طین، صرح و ارتباط آنها با اوقد را رمز گشائی نمائیم؟ 

مگر نه اینکه به قوم پیامبر اسلام در مکه و مدینه، بارها تذکر داده شده است که اقوام پیشین چه در تکنولوژی و چه در نفرات و چه در طول عمر و چه در بهره برداری از منابع قدرتمند تر بوده اند؟ 

پس چرا نباید بپذیریم که ترجمه آیات فوق به تامل بیشتری نیازمند است؟ و چه حیف است که از کنار آیاتی ژرف ، با ترجمه ای اشتباه، اینچنین ساده بگذریم!

کلمه سی دی /دیسک فشرده در بین قوم پیامبر چه معنائی را متبادر به ذهن می ساخت؟ 

حال اگر تمدن امروزی نابود گردد و 4000سال بعد نشانه هائی از تمدن امروزی، بصورت رمز آلود جهت تذکر در وحی الهی و کتاب ارسالی آورده شود، مردمان آنروز از دیسک فشرده، صرح، طین و کلمه سبب چه خواهند فهمید؟ ولی آیا روزی معنای آن کلمات رمزآلود به آشکاری نخواهد رفت؟ 

سوره: 41 , آیه: 53  

سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ 

به زودی نشانه‏های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان می‏دهیم تا آشکار گردد که او حق است، آیا کافی نیست که او بر همه چیز شاهد و گواه است.   

آیا آن روز فرا نرسیده است؟ 

سوره: 55 , آیه: 33

یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ  

ای گروه جن و انس! اگر می‏توانید از مرزهای آسمانها و زمین بگذرید، ولی هرگز قادر نیستید مگر با نیروئی .

 سوره: 36 , آیه: 83

فَسُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ